ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ՏՐԱՎՄԱՆԵՐԻ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԵՎ ԴՐՍԵՎՈՐՈՒՄՆԵՐԸ
Մարդկությունն իր ստեղծման առաջին օրվանից անդադար ենթարկվել ու ենթարկվում է սթրեսային իրավիճակների ազդեցությանը: Անդադար տեղի ունեցող պատերազմները, գաղթերը, բնական աղետները անշուշտ ազդեցություն են ունենում մարդու հոգեկանի վրա, որոնք արտահայտվում են սոմատիկ դրսևորումներով, հոգեկան խանգարումներով և այլն: Անձը, ապրելով ծանր տրավմա, կարող է արտաքնապես շատ հանգիստ լինել: Գիտակցական մակարդակում կարող է անգամ մոռանալ, սակայն հոգեկանի այլ մակարդակներում և հիշողության մեջ այն պահպանվում է այնքան ժամանակ, քանի դեռ տրավմատիկ գործընթացը չի ավարտվել: Ծանր հիշողությունները, գիշերային մղձավանջները, վախը և տագնապը կարող են տանջել մարդուն տասնյակ տարիներով:
Հետտրավմատիկ սթրեսի գլխավոր ախտանշանները հանդիսանում են`
• Անսովոր վառ պատկերներ անցյալից
• Սարսափի, վախի, կարոտի զգացումները, անօգնական վիճակը
• Flash back /տուժածին թվում է, թե անցյալը հետ է վերադառնում իր կյանք/
• Փախուստ այն ամենից, ինչը հիշեցնում է նրան տվյալ դեպքը
• Քնի խանգարում
• Մեղքի զգացում
• Նյարդային համակարգի շարունակական գերլարվածություն
• Կենտրոնական նյարդային համակարգի քայքայում, որը դրսևորվում է.
1) Ֆիզիկական և մտավոր աշխատունակության նվազմամբ
2) Ուշադրության և կենտրոնացման գործառույթների թուլացմամբ
3) Բարձր գրգռվածությամբ
4) Ստեղծագործական աշխատունակության նվազմամբ:
• Հոգեբանական փոփոխություններ, որոնք առաջանում են ժամանակի ընթացքում
1) Զայրույթ, ագրեսիայի չվերահսկում
2) Սոցիումից օտարացում
3) Եսակենտրոնություն
4) Կարեկցանքի և սիրո կարողության նվազում
5) Տարբեր տեսակի կախվածությունների հանդեպ հակումներ / ալկոհոլամոլություն, թմրամոլություն և այլն /
• Սոցիալական հարմարման խանգարում
Սթրեսային իրավիճակը ոչ միշտ է խորը հոգեկան տրավմաների հանգեցնում: Առավել հաճախ ի հայտ է գալիս, եթե՝
• Իրադարձությունը տեղի է ունեցել արագընթաց և հանկարծակի
• Հարազատ մարդու (կամ մարդկանց) կորուստը
• Անձը ենթարկվել է ֆիզիկական և հոգեկան բռնությունների
• Այն տեղի է ունեցել մանկության տարիներին:
Հոգեբանական տրավման, չի սահմանափակվում տրավման կրող սերունդով: Այն իր ազդեցությունն է ունենում նաև տրավման կրողի հետագա սերունդների վրա: